Presentatie door adviesbureau Goudappel

Ja goedenavond. Wij zijn van Goudappel. Dat is een adviesbureau op het gebied van mobiliteit. En we gaan het vanavond hebben over het kruispunt Woudenbergseweg-Jagersingel. Mijn naam is Mark van der Bos, adviseur verkeersmanagement en prognoses. En naast mij zit Joost Verhoeven, adviseur mobiliteit en openbare ruimte. Nou, de gemeente heeft aan ons de vraag gesteld. Ja, momenteel is het kruispunt Woudenbergseweg-Jagersingel een verkeerslicht dat aan het einde van zijn levensduur is. Ja, onderzoek of het beter is om een verkeerslicht of een rotonde daar aan te leggen. Nou, daar was al eerder onderzoek naar geweest door Bureau RHDHV. Die heeft daar ook naar gekeken en geconcludeerd dat een enkelstrooksrotonde met fietsers uit de voorrang in planjaar 2035 mogelijk is. En ja, dat een enkelstrooksrotonde met de fietsers in de voorrang niet mogelijk is. De ochtendspits is hierbij maatgevend en leidt op de oostelijke tak tot afwikkelingsproblemen. Daarbij is uitgegaan van een situatie met de Woudenbergseweg 80 km per uur, zoals het nu is. Daar kom ik straks nog op terug. Daarna hebben wij aanvullend onderzoek gedaan. Hier staat even opgesomd wat we allemaal hebben gedaan. We hebben cameratellingen gedaan gedurende een week, ongeveer vorig jaar maart. We hebben modelprognoses gedaan om te kijken wat er rijdt in 2040. En we hebben ook gekeken naar het effect van de afwaardering van de Woudenbergseweg. Het voornemen dat er is van de provincie om van 80 naar 60 km per uur te gaan. Daarna hebben we dus kruispuntberekeningen gedaan om te kijken of de capaciteit van het verkeerslicht en van de rotonde voldoende is. We hebben ook nog microsimulaties gedaan, dus dan kijk je echt op een hoog detailniveau naar de verkeersafwikkeling. Dat hebben we voor het verkeerslicht, VRI noemen we dat, dus verkeersregelinstallatie, en voor een enkelstrooksrotonde gedaan. Nou, we hebben ook gekeken naar de verkeersveiligheid van de situatie. Daarna hebben we nog een tweede onderzoek gedaan, een slotanalyse, gericht op de verkeersveiligheid en de fietsveiligheid op rotondes. Nou, zowel de uitgangspunten als de resultaten hebben we afgestemd met de bewonersverenigingen. Hier even een sheet van de cameratellingen, hoe dat dan in zijn werk gaat. Ga ik verder niet in detail op in. We hebben modelprognoses gedaan, zoals gezegd. Deze sheet klopte niet, maar is inmiddels aangepast. Je ziet misschien aan de opmaak. Op etmaalniveau kijk je dan globaal naar wat voor verkeer er nu rijdt en in 2015 zie je een groei naar 2040. En door de maatregel met 60 km per uur op de Woudenbergseweg neemt dat weer af, omdat de route iets trager wordt en daardoor iets minder aantrekkelijk. En dan ontstaat er een afname. En dan schuift er weer wat verkeer naar andere wegen, onder andere de Boulevard, de Panweg en de Schaarweidelaan. De capaciteit van een enkelstrooksrotonde is ongeveer 20 tot 25.000 motorvoertuigen per etmaal. Dus dat haal je hier nog niet, dus een grotere rotonde dan een enkelstrooksrotonde zou hier ook echt niet nodig zijn. Hier ziet u wat plaatjes van de uitkomsten van de microsimulaties. Dat drukken we onder andere uit in wachtrijen die ontstaan en bijbehorende verliestijden. Dan zie je bij het verkeerslicht wat langere wachtrijen ontstaan. Niet dat het overbelast is. En bij een rotonde zijn die wachtrijen over het algemeen iets korter. Dat zie je dan ook in de verliestijden, die liggen gemiddeld iets lager dan bij een verkeerslicht. Wel is een aandachtspunt bij de rotonde, daar is gewoon een sterke piek aan fietsers in de ochtendspits. Voornamelijk van Kerkenbos naar Nooitgedacht, richting Zeist. En ja, dat is echt een piek van 10 minuten tot een kwartier waar echt heel veel fietsers oversteken. En ja, daar moet gewoon voldoende opstelruimte voor gecreëerd worden bij een rotonde. Dan geef ik het woord aan Joost. Dankjewel. We hebben heel nadrukkelijk gekeken naar de verkeersveiligheidssituatie.

We hebben het over 3 pijlers. Eén: duurzaam veilig, een principe waar we in heel Nederland mee werken. Klopt de oplossing bij de functie van de weg? Klopt het bij een homogeen wegbeeld? Is het een begrijpelijke en voorspelbare situatie als je op een weg rijdt? En heel belangrijk, dat is eigenlijk dat duurzaam veilige: als het nou toch misgaat, is het dan nog op te vangen? Oftewel, is de weginrichting vergevingsgezind? Een andere pijler is de consistentie in het ontwerp van de keuzes die je maakt op hoger niveau. Heb je dat consequent doorgevoerd? En waar het afwijkt, is dat dan herkenbaar? Niet heel Nederland kan er op dezelfde manier uitzien, maar je moet wel herkennen dat het anders is. En als laatste, en niet onbelangrijk, want verkeersonveiligheid ontstaat altijd omdat iemand iets doet wat een ander niet verwacht of wat hij eigenlijk helemaal niet had mogen doen: het gedrag. En dat gaat over het verwachten. Als je ergens bent als voetganger, als fietser of als automobilist, wat verwacht je dat er gaat gebeuren? Kun je waarnemen wat er gaat gebeuren? Kun je het zien? Kun je het horen? Kun je het voelen? Kun je de situatie begrijpen? Is het overzichtelijk genoeg? Kun je doen wat er van je verwacht wordt? Dat is soms ook nog eentje. Er zijn altijd wel plekken waar meer mensen de bocht uitvliegen dan je zou verwachten. Kun je goed inschatten wat je moet doen? Kun je doen wat je wil? En daarnaast is het nog willen. We hebben ook verkeershufters. Zijn mensen geneigd om het te doen? Nou, daar kan je voor een deel nog in sturen door de verkeersinrichting zodanig te maken dat mensen uit zichzelf al gaan doen wat de bedoeling is. Over rotondes kunnen we, als het gaat over verkeersveiligheid, zeggen dat dat het veiligste kruispunttype is voor fietsers. Dat is een onderzoek door de SWOV. Zij hebben een hele hoop onderzoeken in de loop van jaren bij elkaar gebracht in een factsheet. En uiteindelijk is de conclusie van ja, voor fietsers is de rotonde eigenlijk de veiligste oplossing. En dat komt door een aantal factoren. Een rotonde dwingt automobilisten om langzaam aan te komen rijden. Doe je dat niet, dan vlieg je met je auto over die rotonde heen. Het is een begrijpelijke en overzichtelijke situatie. Er is maar verkeer in één richting, als het goed is, dat rijdt langzaam en dat leidt tot veiligheid. Voor rotondes buiten de kom is het dan nog wel een vereiste dat die fietser niet in de voorrang zit op de rotonde. Dat is veiliger voor fietsers. Eigenlijk ook binnen de kom, maar omdat we binnen de kom juist mensen op de fiets willen krijgen en de fiets sneller willen laten zijn of minstens even snel als het autoverkeer, gaan we daar nog uit van fietsers in de voorrang. Als je als fietser op een rotonde komt, heb je altijd voorrang binnen de kom. Buiten de kom is dat geen goed idee. En dat geldt nog extra als de fietser in twee richtingen over een tak van de rotonde afgaat. En dat is eigenlijk niet zo gek. We vinden het heel moeilijk, in elk geval automobilisten, maar fietsers ook, om er rekening mee te houden dat op de eerste oversteek die je ziet, verkeer niet alleen van links komt, want dat ben je gewend, maar ook dat het van rechts komt vlak voor je auto langs. Dus bij die tweerichtingsfietspaden zit er een extra accent in. Fietsers uit de voorrang buiten de kom. Dat heeft ook iets te maken met hoe je als automobilist in je auto achter het stuur zit. Als je op de Woudenbergseweg zit, dan zit je eigenlijk op een weg omgeven door die bomen. Je blik is heel ver gericht. Je zit op een doorgaande route, ook al mag je er niet heel hard. Automobilisten letten op de momenten dat er iets gebeurt langs de weg of op de weg vooral op het gemotoriseerd verkeer. Dus het is ook uit die reden dat het slim is om buiten de kom die fietser uit de voorrang te hebben. De automobilist kijkt eigenlijk te ver weg. Die let soms al op auto's over de rotonde heen om te zien of hij of zij voorrang kan nemen. Fietsers zijn daar op een heel ander moment veel eerder, maar worden dan over het hoofd gezien. Dus het is puur voor de veiligheid van de fietser dat die buiten de kom uit de voorrang is. Dan natuurlijk de hamvraag: gelden die aanbevelingen van de SWOV en ook de aanbevelingen van mij, gelden die ook voor Zeist, voor de Woudenbergseweg en de Jagersingel? En het antwoord volgens ons is ja. Zowel de Woudenbergseweg als de Jagersingel liggen buiten de kom en zien er ook als zodanig uit. Buiten de kom betekent, je hebt geen bebouwing in zicht, je hebt geen directe erfaansluitingen, geen uitritten van garages. Dat is hier zo. Je hebt geen voetpaden, je hebt geen trottoirbanden langs de weg. Dat geldt zowel voor de Woudenbergseweg als de Jagersingel. Dat is zo, ze zien eruit als wegen buiten de kom. Een gestrekt wegtracé, geen slingers, geen bogen, geen haakse bochten. Ook wat dat betreft zijn beide wegen zoals een weg buiten de bebouwde kom eruit ziet: een gestrekte weg. Op dit moment onderbroken door die verkeerslichten, in de toekomst wellicht door een rotonde. En dat is ook een belangrijke, een heel beperkt aantal aansluitingen. U noemt het al, je hebt daar geen woningen waar een uitrit bij zit. Je hebt daar geen zijstraten waar verkeer al dan niet in de voorrang uit komt zetten. Die afstanden tussen de onderlinge aansluitingen liggen op 500 meter of meer. Dat is typisch voor een weg buiten de kom en zo voelen ze er ook beide. En dan weet ik dat zeker. De Jagersingel is eigenlijk vrij korte lengte tussen twee bebouwde komgrenzen, in dit geval beide van Zeist. Desondanks is de uitstraling van die weg, de afwezigheid van voetpaden, de markering zoals die daar ligt, geen trottoirbanden, je zit buiten de kom als je achter het stuur van je auto zit, ook als je er bekend bent. Je bent minder bezig met wat er langs die weg zou kunnen gebeuren. Hoe zit het nou met jullie scholieren, die inderdaad vanuit Kerkenbos naar Zeist komen? Pubers, een doelgroep of een groep mensen die nog een beetje aan het uitproberen is wat ze allemaal kunnen en durven. Dat is hier niet anders dan elders in het land. Die conclusies van de SWOV gaan over fietsroutes buiten de kom. En overal zijn dat je nadrukkelijk ook de schoolpubers. Als je een jaar of 14, 15 bent, heb je nog geen auto. Je mag kiezen, je zit of in een bus als die er is en anders zal je toch echt zelf fietsen. Dat is hier niet anders en niet heel bijzonder of uitzonderlijk ten opzichte van alles in Nederland. Nou, de afstand tussen die komgrenzen op de Jagersingel, ja, dat is relatief kort, maar ook dat is een hele normale situatie. Als je in het buitengebied bent. Kleine dorpjes die langs een provinciale weg liggen, die zitten zo nu en dan ook op dit soort onderlinge afstanden. Desondanks voelt de weg daartussen bij gebrek aan bebouwing, bij gebrek aan aansluitingen, als buiten de kom. Dus ja, de aanbevelingen die we uit de literatuur halen, die gelden hier ook. Ons is gevraagd om een SWOT-analyse, een sterkte-zwakteanalyse, een kansen- en bedreigingenanalyse uit te voeren voor een rotonde buiten de kom. Op het scherm staan ze nu bij elkaar. De sterktes van de rotonde zijn: hele goede afwikkeling van het autoverkeer en eventueel auto openbaar vervoer. Een hele goede afwikkeling van het fietsverkeer. De snelheid van de auto is laag en daarmee de veiligste oplossing voor fietsers. De zwakte is: ja, die fietsers moeten wel voorrang verlenen, dus als er autoverkeer is, moet je als fietser wel stoppen. Maar dat moest je bij een verkeerslicht ook. En wellicht wordt dat door sommigen ervaren als een zwakte. De vormgeving van zo'n rotonde en het fietspad moet zodanig zijn dat als die fiets de weg oversteekt, dat hij dan een slinger maakt. Dus ook een elektrische fiets zal echt moeten afremmen, zodat hij niet full speed over de tak gaat waar die auto's geen voorrang hoeven te verlenen. De kansen zitten in een herkenbare situatie, zoals elders in het land van de rotonde buiten de kom. De bedreiging zit wellicht in dat groepen fietsers, scholieren, met name op sommige momenten wellicht voorrang nemen. Klopt, gebeurt ook elders in het land. En mijn stelling is altijd: gelukkig fietsen ze in groepen. Dat als dit gebeurt, dan zie je het ook echt gebeuren. Dan is het niet een fietser die opeens voor je auto langs piept, maar dan zijn het er 5. En opeens zijn het er 10. Dan moet je toch al afremmen en alleen al door hun aantallen zorgen die fietsers daarmee eigenlijk voor hun eigen veiligheid. Niet dat ik ze het wil adviseren om te doen. Maar het feit dat die auto toch al moet afremmen omdat hij niet met volle vaart een rotonde op gaat, is dit eigenlijk een soort van veiligheid inbouw die er niet had moeten zijn of niet nodig had moeten zijn, maar hij zit er gelukkig wel in en daarom gaat het ook heel vaak goed. Ook elders in het land. De rotonde in de voorrang, zoals aantrekkelijk lijkt voor fietsers. Daar heeft het autoverkeer nog steeds een hele goede verkeersafwikkeling. Het fietsverkeer heeft er nog veel betere verkeersafwikkeling. Autoverkeer rijdt langzaam. Als het helemaal goed geregeld is, is het veilig voor fietsers. Binnen de kom weten we intussen dat er tweerichtingen fiets oversteken met fiets voorrang heel tricky is, bijna griezelig als wegbeheerder om hem aan te leggen. Dat moet je heel erg goed doen. En wat wellicht een minpunt is, is dat het openbaar vervoer moet wachten op die fietsers. Dat is buiten de kom soms ook een aspect, dus die afwikkeling is wat minder goed. Kansen daarvoor zijn: er zijn aanvullende maatregelen mogelijk om op al die takken te komen tot een lage snelheid. Je zou drempels kunnen toevoegen bij de oversteken. Maar de bedreiging, en dat speelt hier vooral, als de weg niet herkenbaar is als een weg binnen de kom, loop je serieus het risico dat die automobilist die fietser geen voorrang geeft, terwijl die die eigenlijk wel heeft. En dat heeft te maken met het feit dat je op zo'n lange weg zit als de Woudenbergseweg, je blik veel verder gericht is, je eigenlijk beter aan het letten bent op tegemoetkomende auto's of die misschien linksaf slaan en voor je langs zullen komen dan die fietsers langs de kant. Dus een rotonde binnen de kom realiseren met fietsers in de voorrang op deze plek levert serieus een gevaarlijke situatie op voor de fietsers, ook al hebben die voorrang. Het risico dat ze die voorrang niet krijgen, terwijl ze er niet op bedacht zijn en op het laatste moment moeten remmen, is te groot. Dus dat raden we ook nadrukkelijk af. Puur voor de veiligheid van die fietsers. Ik heb hier op een kaartje staan waar de bebouwde komgrenzen liggen. Die liggen op de Woudenbergseweg natuurlijk. Nou ja, die zit deels binnen de kom bij de kern. Je bent al een tijdje de bebouwing uit voordat je het bord einde bebouwde kom ziet. Daar zou je iets van kunnen vinden. Hij zou een stukje dichterbij de bebouwing kunnen staan, maar zo ligt hij nu eenmaal. Maar vanaf daar heb je inderdaad wat nu een 80-weg is. En die er ook echt zo uitziet: geen bebouwing in het zicht. Je mag 80 rijden. De fietspaden zijn vrijliggend en je hebt geen voetgangers. Je hebt geen voetpaden. En dat betekent dus ook dat de fietsers op de rotonde uit de voorrang moeten zijn. Dit is datzelfde plaatje, maar dan heb ik het verkeerslicht op de Jagersingel vervangen door een rotonde. Het plaatje verandert verder niet, maar wel in de aanbeveling zit: ga terug naar 60 km per uur op de Woudenbergseweg buiten de kom. Dat zorgt dat die rotonde het nog beter doet. En het haalt ook nog een klein deel van het doorgaande verkeer, wat door jullie gemeente rijdt, wat hier eigenlijk helemaal niet hoeft te zijn. Dat hoort op de A12, maar daar is wel een file, heb ik gehoord. Minder doorgaand verkeer door je dorp, dat is verkeer wat niks bijdraagt. Een lagere snelheid op de Woudenbergseweg draagt daarbij. En toen was ik er doorheen volgens mij. Dit was onze presentatie. Als dat vragen oproept, dan horen we ze graag.

Dank aan de heren Verhoeven en Van den Bosch namens Goudappel, dames en heren. Ik stel voor dat we even kort schorsen, 4 minuten. Dat betekent dat wij weer onze plek gaan innemen achter de tafel, zodat ik weer goed zicht heb op de zaal. We gaan een poging doen om de techniek weer aan de praat te krijgen. Dus neem even koffie en dan gaan we zo weer verder. Dank u wel.